Þannig sköpuðu 10 tonn av umsteyptum fallbyssukopar frá 17. öld umgjörð fyrir helgihald nokkurra Íslendinga sem fögnuðu jólum í miðborg Stokkhólms

Svíar halda jól eins og flestar aðrar þær þjóðir sem byggja á hinum kristna grunni eftir hinni lútersku hefð. Aðfangadagur jóla er sá dagur sem fengið hefur mesta helgi í hugum landsmanna og sjálfa "julafton" er fyrirbæri sem á bræður meðal annarra hátíðisdaga dagatalsins.  Sjálfur jóladagur er bara hvíldardagur. Dagar sem fengið hafa viðskeytið "-afton" eru margir hverjir búnir að draga úr helgi þeirra daga sem koma í kjölfarið.  Hér má nefna julafton, påskafton, pingstafton, allhelgonaafton og midsommarafton - síðasti dagurinn er þó ekki kristin hátíð.  Dagarnir sem eru svo eiginlegir stórhelgidagar hafa horfið í þynnku og/eða svefn.  Aðfangadagarnir hafa sem sagt tekið til sín hið spennandi element, dýrðina sjálfa með þeim afleiðingum að fólk er svolítið "týnt" í hvaða dagur sé hinn eiginlegi hátíðisdagur og þar með hefur sjálfa hátíðin farið á flakk.

Á Íslandi höldum við í hina júdísku/gyðinglegu hefð að dagaskipti eru kl. 18:00 og því rétt að hefja hátíðina með "aftansöng".  Í minni fjölskyldu óskum við ekki gleðilegra jóla fyrr en hátíðin er gengin í garð með klukkanhljómi frá Reykjavíkurdómkirkju kl. 18:00. Þetta er nokkuð skírt. Hér í Svíþjóð hefur allur aðfangadagur fengið þessa helgi og þegar fólk vaknar tekur það að óska gleðilegra jóla. Þreytan gerir vart við sig og þegar loks sjálfum jóladegi er náð, hefur fólkið vaknað af jóla"ölvuninni" og fer að skoða auglýsingar hvort ekki sé rétt að fara niður í bæ að skima eftir jólaútsölunum "jul- REA".

Helgin hverfur því eftir aðfangadag jóla og það eina sem er eftir eru ljósaskreytingar og svo aðventuljósin sem mörg hver hverfa ekki út gluggunum fyrr en í lok febrúar.

Jólin mín voru hápunktur mjög annasams desembermánaðar. Samtímis sem ég hef verið í meistaranáminu í Uppsölum og síðan hobbýnáminu mínu í Falun, hef ég verið að vinna í kirkjunni hér í mið Stokkhólmi. Við eru vel búin í kirkjunni. Burtséð frá því að við eigum eitt besta tónlistarhús í borginni (hljómburður ku vera með þeim besta sem fæst) höfum við frábæran Kammarkór; S:t Jacobskirkjunnar Kammarkór og stórbrotið orgel á kirkjan (að stofni til frá 1770). Þetta gefur okkur kost á að veita aðgang að aðventu- og jólatónlist á heimsmælikvarða. Þannig hefur þetta verið í desember. Ég er búinn núna að vinna á 16 jólakonsertum, sjá um 3 messur í mánuðinum og vera í hlutverki sálusorgara "in loci" á dagtíma 3 daga í viku, 4 tíma í senn.

Ég var þreyttur á aðfangadagsmorgun þegar ég þrammaði niður í strætóbiðskýlið og beið eftir strætó nr 40. Ég átti að byrja að vinna kl. 11:00 en ég gat ekki sofið. Vaknaði hálf sjö!  Ég hugsaði að það væri alveg eins gott að opna bara kirkjuna og sýsla með hluti þar en að sitja heima. Svo ég var kominn tímalega og gat opnað kirkjuna rétt fyrir klukkan átta.  Þá var fólk á stangli í bænum. Eftir að ég hafði kveikt á ljósunum inni í kirkjunni og sett út lifandi ljós fór fólk að velta inn. Ljósberi og ljósborð sem við höfum fyrir lítil kerti var fullur klukkan 10:00.  Hvor um sig tekur 30-50 kerti.  Fólk sat lengur í kirkjunni en venjulega og margir komu og borðuðu kex og fengu kaffi hjá mér í suðvesturhorninu í kirkjunni.

Klukkan eitt kom eistneski presturinn Ingo Tiit Jagu í kirkjuna og tókum við sitthvorn bollann og spjölluðum lítillega.  Klukkutíma síðar var kirkjan full af fólki. Eistarnir greinilega fjölmenntu til jólaguðsþjónustu sinnar og þegar mest var var um 750 manns í kirkjunni. Þetta var hátíðleg stund og allir sungu svo að þakið ætlaði af kirkjunni  :)    Þremur tímum síðar kemur svo næsti hópur fólks og í þetta sinn er það góður kunningi, Nick Howe prestur anglíkönsku kirkjunnar í Stokkhólmi. Það var komið að guðsþjónustu enskumælandi í Stokkhólmi.  Guðsþjónustan var skemmtileg. Það var sungið næstum því eins og ef þátturinn "óskalög sjúklinga" væru í beinni.  Organistinn spilaði þá sálma sem fólkið bað um og aftur breiddust ljúfir tónar út á Jakobstorgið og nærliggjandi götur, en kirkjan var galopin í norður, vestur og suður. Forvitið fólk kom inn og þegar mest var vorum við um 250 í kirkjunni. Þetta var ljúf og góð stund.  Klukkan stundarfjórðung í sex var þjónustan búin. 

Það var ánægjulegt að hitta nokkra Íslendinga í Jakobskirkjunni þarna á aðfangadagskvöld.  Klukkan var rétt fyrir sex og ég heyrði af röddum þeirra að þetta væru landar mínir. Ég spjallaði stutt við þau og síðan eftir stutt spjall héldu þau áleiðis til hótelsins síns þar sem þau ætluðu að borða jólamatinn. Jólaboð nokkurra Íslendinga var svo í fullum gangi nokkrum götum frá kirkjunni og veisla var í danska sendiráðinu hinum megin við torgið. Dúnalogn í borginni, ekki hreyfið hárstrá, hitastig við -1°C og fallegur himinn.  Þetta var eins og ég hef alltaf ímyndað mé fyrstu jólin í Betlehem. Einstaka bíl heyrði ég í úti við Gústaf Adolfstorg en stillan var næstum því yfirþyrmandi. Jólin voru að ganga í garð.

Ég kvaddi Íslendinganna. Þau gengu út á Jakobstorgið og ég inn í kirkjuna. Hún var að tæmast af fólki. Ég gekk yfir að "ljós og hljóðborðinu" og ýtti á takka sem stóð á "Klocka I".  Eftir um 40 sekúndur kviknaði grænt ljós til vitnis um að turnlúgurnar höfðu allar opnast og í sömu mund tók stórklukkan að kasta hljómi sínum yfir mið-Stokkhólm, rétt eins og hún hefur gert hver jól í næstum þrjúhundruð ár. Englarnir höfðu sagt á Betlehemsvöllum við hirðingjana sem vöktuðu sitt fé: "Dýrð, dýrð, dýrð sé Guði í upphæðum....".    Eftir um hálfa mínútu lýstu allir hnappar í borðinu og klukkurnar hringdu; allar fjórar klukkurnar og kölluðu út í náttmyrkrið "Dýrð, dýrð, dýrð...." með sínum ýmist þungu og rámu - eða hvellu og háu köllum:  "Dýrð"    Þannig sköpuðu 10 tonn af umsteyptum fallbyssukopar frá 17. öld umgjörð fyrir helgihald nokkurra Íslendinga sem fögnuðu jólum í miðborg Stokkhólms.

Eftir að kirkjan var tóm og ljósin slökkt. Kvaddi ég kirkjuna, bauð henni góða nótt, læsti og hélt heim á leið.  Fáir voru á ferli í neðanjarðarlestinni. Þegar komið var á leiðarenda, mundi ég að auðvitað var "stórhátíðartímatafla" hjá strætó. Ég labbaði því í yndislegu veðrinu í 12 mínútur, heim á leið. 

Þegar heim var komið tók ég fram hangikjötið góða sem mamma og pabbi höfðu sent mér. Kartöflurnar voru þegar soðnar og tilbúnar.  Ég lagaði uppstúf og setti disk fyrir mig og glas á borðið og bestikk. Mér leið svo vel, þótt ég væri ósköp þreyttur. Ég tek upp nokkra pakka frá fjölskyldu og vinum.  Hringi til pabba og mömmu, barnanna minna í Reykjavík, Mikka og fæ síðan helling af sms-skeytum. Mér leið eins og ég væri umvafinn vinum og fjölskyldu þótt einn væri. Gaf síðan fiskunum mínum mat og settist og borðaði.  Eftir mat kveikti ég á kertum í litlu rauðu kertaskálinni sem ég fékk í jólagjöf frá Magdalenu og Nikulási fyrir 4 árum og setti við myndina af þeim.

Hvílíkt yndislegt kvöld. 

Mitt er ekki að biðja um meira en ég hef. Mitt er að þakka fyrir það sem ég hef. Takk allir! 

Gott og gleðiríkt nýtt ár 2009.

Óska gleðilegra jóla og farsældar á komandi ári MMIX

Gleðilega jólahátíð allir bloggvinir og aðrir lesendur bloggsins míns! 

Heill og hamingja fylgi ykkur á ári komanda 2009.  

Í Guðs friði!  Baldur i Stokkhólmi

Gaudete, gaudete - puer natus est pro nobis in Bethlehem!

  (Leirstytta eftir Lenu Lervik, Mor med barn, 2001)

Sænsk/finnst miðaldatónlist. Lag og texti sóttur til Piae Cantiones, 1582. Þriðji sunnudagur í jólaföstu fékk gleðiyfirbragð snemma á miðöldum. Í raun var hér um skekkju að ræða enda skyldi 4. sunnudagurinn og sá síðasti alltaf helgaður Maríu Guðsmóður. Síðan festist þessi þekkti miðaldasöngur helgihaldi aðfangadags jóla.  

http://www.youtube.com/watch?v=hvEzTixaqpc 

Textinn er: (vonast að textinn hlaupi ekki allur til)

:,: Gaudete, gaudete! Christus est natus
Ex Maria virgine, gaudete! :,:

Tempus adest gratiae
Hoc quod optabamus,
Carmina laetitiae
Devote reddamus.

:,: Gaudete, gaudete! Christus est natus
Ex Maria virgine, gaudete! :,:

Deus homo factus est
Natura mirante,
Mundus renovatus est
A Christo regnante.

:,: Gaudete, gaudete! Christus est natus
Ex Maria virgine, gaudete! :,:

Ezechielis porta
Clausa pertransitur,
Unde lux est orta
Salus invenitur.

:,: Gaudete, gaudete! Christus est natus
Ex Maria virgine, gaudete! :,:

Ergo nostra cantio,
Psallat iam in lustro;
Benedicat Domino:
Salus Regi nostro.

:,: Gaudete, gaudete! Christus est natus
Ex Maria virgine, gaudete! :,:

Þorláksmessa á vetri - 23. desember

 

Mér þykir vert að minnast þessa dags, Þorláksmessu á vetri. Margir skilja strax af nafninu hvaðan minning þessa dags er dregin, en færri vita af hverju við höldum þennan forna hátíðisdag helgan. Á þessum degi er minnst dánardægurs Þorláks biskups, verndardýrðlings Íslands. Á myndinni hér að ofan er Þorlákur sýndur lengst til hægri. Hinir eru heilagur Guðmundur góði Arason (fjærst til vinstri) og næst Þorláki (í miðið) stendur heilagur Jón Ögmundsson (Þjms. 4380).  Myndin er ef svokölluðu „Hólaklæði“ sem var altarisklæði eða svokallað antipendium og huldi vanalega framhlið altaris.Þorlákur helgi Þórhallsson var fæddur á Hlíðarenda í Fljótshlíð 1133, látinn í Skálholti 23. desember 1193. Hann var biskup í Skálholti frá árinu 1178. Hann lærði fyrst í Odda hjá Eyjólfi Sæmundarsyni fróða en fór síðan utan og lærði í við þekkt menntasetur í París og Lincoln á Englandi á árunum 1153–1159. Eftir utanförina var hann fyrst prestur í benediktínanunnuklaustrinu Kirkjubæ á Síðu eða allt uns hann varð príor 1168 og síðar ábóti í nýstofnuðu ágústínusarmunkaklaustri í Þykkvabæ í Álftaveri. Hann var kjörinn biskup á Alþingi 1174 en hann var ekki vígður til biskups í Niðarósi fyrr en 2. júlí 1178, af Eysteini Erlendssyni erkibiskupi (sennilega i Kapítulakapellunni sem fyrst var byggð við það sem í framtíðinni varð Niðarósdómkirkja). Hann átti löngum í harðvígum deilum við veraldlega höfðingja um forræði kirkjunnar yfir eignum kirkna í landinu og síðan í siðferðismálum landans.

Hann var tekinn í dýrðlinga tölu á Íslandi og áheit á hann leyfð árið 1198. Bein hans voru tekin upp 20. júlí það sama ár. Hann á tvo messudaga á ári; Þorláksmessu á vetri - 23. desember og Þorláksmessu á sumri - 20. júlí (Skálholtshátíð). Jóhannes Páll II. páfi staðfesti 14. janúar 1985 heilagan Þorlák sem verndardýrðling Íslands.

Tímaskekkja = heiðurslaun listamanna

Niðurskurður í heilbrigðiskerfi, auknar gjaldaálögur og óbeinir skattar og margt fleira sem við finnum fyrir, en við áttum okkur ekki alltaf á. Þessir smáskattar hér og þar, þessi "opinberu gjöld" sem við höfum þegjandi tekið á okkur að greiða.  Nú þegar við, Íslendingar, eigum að greiða reikninginn fyrir leik hinna ríku, spilavítareikninginn er þörf á gagngerri skoðum á ÖLLU fjármagni sem rennur úr í og úr höndum ríkissjóðs.

Ég vil byrja á því að taka fram að röksemdafærsla mín snýst ekki að persónu neins listamanns. En ekki kemst maður hjá því að spyrja sig um fjárhag þessara listamanna og hvaða aðstöðu þetta fólk hefur áður en peningar eru teknir frá fátæka og skuldsattasta fólkinu í landinu, til þess að listamenn geti haft það enn betra. 

Ég á erfitt með að réttlæta greiðslu listamannalauna í ár. Þetta eru kölluð "heiðurslaun"!  Hvaða heiður er að því að taka á móti peningum fátæks fólks sem á hvorki til hnífs eða skeiða og er að missa íbúðirnar sínar, störfin sín og heilbrigði?  Hafa ekki flestir þessara listamanna sem nefndir eru til dæmis fengið Hina íslensku Fálkaorðu?  Er það ekki hæfilegur heiður? 

Flestir þessara listamanna þiggja eftirlaun rétt eins og aðrir Íslendingar. Margir þeirra taka stefgjöld af list sinni, afgreiðslur af sölu bóka og eða listsköpun. Í ofan álag tekur svo þetta fólk greiðslu fyrir ævistarf sitt.  Fékk Sigrún fiskvinnslukona Sigvaldadóttir greiðslu fyrir vel unnin störf á síldarárunum á Siglufirði sem færðu þjóðinni heim stórar fjárhæðir á sínum tíma, eða Þórarinn málmsuðumaður í Álverinu í Straumsvík, sem liggur sjúkur í lungum og illa skaðaður á húð eftir 30 ára starf?  Hvað fær Jóna Friðbjörns fyrir starf sitt í þágu barna og æskulýðs, en hún var kennari í 55 ár, þar af lengi sem leiðbeinandi launast vegna þess að hún bar hag heimabyggðar sinnar fyrir brjósti?  Hvað fær hún?

Listamannalaun eða "heiðurslaun" listamanna er tímaskekkja. Heiðrum fólk með lofi og með því að kaupa list þessara (ef ríkið hefur ekki þegar stutt listamennina með kaupum á listaverkum þeirra) og skrifum um þá í bækur og veitum orðu, en reynum að kunna okkur þegar illa stendur á fyrir ríkinu og sérstaklega fólkinu í landinu.

28 listamenn fá heiðurslaun

Fjórði sunnudagur í aðventu - hugleiðing

 

[Hér kemur stutt hugleiðing. Flutt á fimmtudag við kvöldmessu í Jakobskirkjunni í Stokkhólmi. Búinn að vera vinna öll kvöld og daga svo mér hefur ekki unnist tími til að snúa henni á íslensku. Notaði Gamla testaments lexíu IV. sunnudags i jólaföstu skv. ritaskrá Innocentiusar III.  :) ]  Gjörið svo vel:                                                                                                                                                  

Vår herre Jesus Kristi nåd, Guds kärlek och den heliga Andens delaktighet vare med er alla.                                                                                                                                                                                                                                               

Julen närmar sig.  Det är det välkända ljuset, adventsljuset som nu leder oss mot jubelfesten – den riktiga människans fest – var vi firar att Gud tar sig mänsklig kropp och öde. Att Gud stiger ner och deltar i vårt liv, glädje och vår sorg.   Jag har ofta sett adventsljusen som fyrar langs en skuren och klippig strand, var faror i form av andliga rev kan göra så att vi helt enkelt stöter på dessa när vi har tapat syn på vägvisande ljusen. Många av oss känner till de här farvattnen och vi har ofta seglat långs de här stränderna. Men ändå finns det många som inte har kommit fram till julen – och har dock levad och seglad likaså länge eller längre.  Adventsljuskransen är inte bara vacker och stämningsrik – utan oskså symbolisk. Varje ljus har fått förklaring och namn. Och det gör det enklare för oss att se att med varje ljus kommer vi längre fram mot det eviga ljuset som skiner i mörket. Det första brukar man kalla Spådomsljus, det andra Betlehemsljus, det tredje Herdeljus och det fjärde Änglaljus. Dessa har man tolkat så att i början är det Gamla testamentets spådomar om att i Bethlehem skulle konungarnas konung födas. Det skulle bli herdar som först av alla fick se den nyfödda frälsaren, som ängeln berättade dem om. Men framför allt står ljusen för de fira adventsöndagarna som vi använder till att förebereda oss före julhögtiden. Adventsljusen ger stämning och värme, inte minst i våra hjärtan, och så är det också bara snyggt med adventsljus.  ·Det här ljuset vi upplever nu just före jul, det lyser upp sina närliggande saker och ting, vilka kastar långa skuggor ut mot mörket bakom.  Men det heliga ljuset som kommer på jul i världen har inga skuggor, thy HAN kommer från sin fars härlighet från ovan.  ·Många av oss känner vägen fram till jul.  Det år liksom vi leds av ljuset, adventens ljus, fram till mötet med den nyfödda frälsaren. Gud har givit oss löfte – han leder oss som om vi var blinda, - eller som det står i Jesajas spådomsbok: ”Och de blinda skall jag leda på en väg som de inte känner. På stigar som de inte känner skall jag föra dem. Jag skall göra mörkret framför dem till ljus och det som är ojämt, till jämn mark. Detta er vad jag skall göra, och jag skall ej frångå mitt ord.” · Gud skall inte frångå sitt löfte och han har lovat att att leda oss. Leda oss mot ljuset fram till mötet med den heliga historiska kungafödseln i Bethlehem. Det är för oss som om vi nu seglar långs en klippig strand med farliga rev och sker, men fyrlysen, våra adventsljus visar oss vägen förbi all fara, från att vi går vilsna. Följer vi ljusen kommer vi fram till mälet – thy Gud har givit oss sitt löfte och herrens ord kan vi lita på, sitt löfte och ord frångår han ej.

 

Umhverfismál á míkrómælikvarða

Ég var í gær að bera saman í huganum umferðarmenningu Svíans hér í Stokkhólmi og umferðarómenningu Íslendingsins í Reykjavík. Ég vil taka fram að ég hef ekki oft ekið bíl hér í Stokkhólmi. Ég leigði bíl þegar staðið var í flutningum hér innanborgar og svo ók ég líkbíl fyrir Fonus útfarastofuna hér í Stokkhólmi fyrir tveimur árum. 

 

Í Stokkhólmi búa um það bil 1,2 milljónir og ökutækjaeign er mikil, en ekki nándarmikil og miðað við höfðatölu í Reykjavík. Þetta hefur verið skýrt á þann máta að Íslendingar eru meiri einstaklingshyggjumenn en frændurnir í austri. Ég verð að játa að stundum finnst mér lífsstíll Íslendinga vera svolítið brjálaður. Ég hef átt þess kost að bera saman svolítið lífsverðmætamat þessara þjóða. Ég hef komist að því að líklega er best að tala um hvað sér "heilbrigðara"; líf Íslendingsins eða Svíans.  Nú á ég ekki við mataræði. Ég á við lífsgæðamat, hvað þjóðirnar meta mest. Mér hafa þótt Svíar vera nægjusamari, skipulagðari, tillitsamari, séðari, latari, þolinmóðari og haldnir sterkari réttlætistilfinningu en Íslendingar.  Mér finnst eins og Svíarnir skilji betur heildarmyndina.  Að sé lífið okkar ekki "fair play" gengur samfélagið alls ekki upp. Allt riðlast sundur og allir munu líða ef svo fer.  Íslendingar eru hins vegar miklu duglegri, úthaldsbetri, einstaklingssinnaðri, alveg lausir við skynsama réttlætistilfinningu og þeir eru óðir í umferðinni.

Ég tek þetta með umferðina sérstaklega. Ég hugsaði einu sinni þegar ég gekk í skólann, en þá gekk ég næstum hvern morgun úr Fossvoginum og niður í Menntaskólann við Sund. Ég horfði á mengunarmistrið ofan af Réttarholtshálsinum og hugsaði oft af hverju þetta þyrfti að vera svona.  Esjan stundum fékk að kenna á þessu, svo að vart sást upp upp í hálfar hlíðar hennar fyrir mengunarslæðunni sem hékk sem hálsklútur um hana miðja. Svo gekk ég niður í mengunardalinn og niður í skólann í Sundin. Ég, með hliðsjón að þeim tíma sem ég hefi búið í bæði Stokkhólmi (2004- )og í Kaupmannahöfn (1996-1997) spyr ég mig: Eru Íslendingar virkilega svo grunnhyggnir að halda að þeir muni geta lifað svona lífi; að allir aki á sínum einkabílum til vinnu, skóla, í líkamsræktina, í saumaklúbbinn? 

Ungt fólk, námsmenn hafa ekkert, almennt séð, með bíl að gera, fólk sem fer oftast bara milli a og b í sínum dagserindum hefur ekkert með bíl að gera. Til að mæta þessu má auka notkun á strætisvagnakerfi, öllum til fjárhagslegs ávinnings og náttúrunni til verndar. Þetta virðist vera umhverfismál á míkrómælikvarða, en í raun og sann er þetta stórmál. Talið er að mengun frá nagladekkjanotkun í Stokkhólmi leiði til hundraða ótímabærra dauðsfalla og langveikinda hjá fólki hér í borg.  Hvernig er það þá á Íslandi í samanburðinum? 

Aukin notkun strætisvagna leiðir til bættrar þjónustu Strætó.

Aukin notkun strætó leiðir til bætts fjárhags einstaklinga og heimila. Mánaðakort í strætó kostar minna en bensínið, tryggingarnar, viðhaldið, olíuskiptin og tvenn dekkjaskipti á ári (ásamt fleirum kostnaðarliðum), að ekki sé talað um leiðindin að sitja fastur í umferðarhnút hvern gefinn dag.  :)

Notum almenningssamgöngur, skipuleggjum ferðir okkar betur og spörum peninga og náttúruna.

 

Ég veit ekki, sé ekki, finn ekki

Það kemur mér alltaf meira og meira á óvart hvað stjórnmálamenn á Íslandi vita lítið. Þeir virðast upp til hópa vera meðal þeirra óupplýstustu einstaklinga á Íslandi (og þótt víðar væri leitað). Hvernig stendur á því að þeir geta borið fyrir sig þekkingarleysi og minnisleysi þegar inntir eftir staðreyndum og stöðu veigamestu mála þjóðarinnar?  Þetta skil ég ekki!

Ef hefði ég boðið þjóðinni þjónustu mína, verið í fararbroddi fyrir íslensk stjórnmál og til og með stýrt þjóðarskútunni (og fengið ofurlaun fyrir) hefði ég gert mér far um að vera upplýstur um smáatriði mikilvægra mála.

Svo er ekki með Geir H Haarde. Hann forpokast við gömlu lummuna um minnisleysi og þekkingarbrest.  Þetta nær ekki neinum áttum lengur.

Ekki viss um samskipti

Þytur í laufi

 

Í Fyrstu Mósebók [Genesis] er okkur sagt frá því þegar Guð hafði skapað Paradísargarðinn Eden. Adam og Eva höfðu þegar tekið til við að háma í sig aldin af lífsins tré og skömmuðust sín fyrir athæfið. Þau komust að því um leið að heimurinn hafði nýjar víddir sem þau höfðu ekki þekkt áður og skömmin varð til. Þau höfðu óhlýðnast boði Drottins og gert það sem þau ekki máttu.

Það er til svo skemmtileg lýsing af því þegar Guð nálgast þau þar sem þau fela sig fyrir honum í laufskrúði aldingarðsins. Það segir í textanum að þau hafi heyrt að Guð væri á leiðinni. Þetta fenómen er kallað þeofaní á grísku og útskýrist best með: að á undan Guði fór einskonar gustur eða þytur. Einmitt svona þyt heyrði ég fyrir suðurlandsskjálftann árið 2000.

Mér varð hugsað til þess sem stóð í fréttablöðunum í morgun og sagt var frá í morgunsjónvarpinu, að jarðskjálfti hefði verið um 20 kílómetra austur af Malmö. Rætt var við fjölda fólks sem lýsti óhugnarlegu og framandi hljóði. Hið óþekkta er oft óhugnanlegt. Það setur að okkur beyg og við verðum slegin ótta. 

Það er öllum hollt að vera minntir á fallvalltleika, að öllu er afmörkuð stund eins og segir í Prédikaranum og að ekkert sé nýtt undir sólinni. Allt hefur gerst áður og við sem öll erum fulltrúar núlifandi kynslóðað mannkyns erum einungis hlekkir í langri keðju - okkar er að vera ekki veikasti hlekkurinn, því þá getur keðjan slitnað.

Byggingar skulfu í Málmey

Þriðji sunnudagur í aðventu - hugleiðing

 

 

Texti þriðja sunnudags í jólaföstu þetta árið er sóttur í Lúkasarguðspjall (Lúk. 1:67-80) inniheldur hinn kunna lofsöng Sakaría, föður Jóhannesar skírara. Hann og kona hans Elísabet voru komin nokkuð við aldur og líkur á því að þeim yrði barna auðið höfðu stórum minnkað. Þau höfðu gefið upp alla von um son, en þá gerist það að Elísabet verður barnshafandi. Hún fæðir svo síðar son. Að gyðinglegri hefð átti sonurinn að fá nafn föður síns, en Sakaría minnist fyrirheita þeirra er Drottinn hafði gefið honum og gaf syni sínum nafnið Jóhannes, sem merkir "Guð er náðugur".  Textinn er auðvitað fallegri í sjálfu guðspjallinu og gjöfulli í allri merkingu sinni.

Textinn minnir mig svolítið á lífið eins og það birtist mörgum í dag. Jólafasta er tími undirbúnings.  Við gerum fínt í kringum okkur, við reynum að safna aðföngum til hátíðarinnar og við undirbúum okkur andlega fyrir þessa hátíð sem nálgast með hverjum deginum. Ljósin á aðventustjakanum sem við svo mörg eigum eru tákngervingar þess ljósmagns sem eykst með hverjum deginum sem nær dregur jólum. Við erum eins og skip úti á hafi sem nálgast brennandi vita í fjarska, ljósmagnið eykst og við verðum eftirvæntingarfyllri, glaðari, smá stressaðri og spennan eykst.

Við eigum það líka til að spenna bogann lítið eitt of mikið, við eyðum of miklu, gerum of mikið af öllu, svo sjálfa gjöfin, Jesúbarnið hálf kæfist í jólaumbúðapappírnum. Það er hætta á að við göngum of langt.  Það getur enginn spennt bogann svo lengi án þess að taka vissum afleiðingum þess.  Annað hvort brotnar boginn á endanum eða hann missir fjaðurkraft sinn. 

Það er til lítil gömul dæmisaga um nauðsyn þess að hvíla, nauðsyn þess að slappa af:

Heilagur Antóníus var munkur í fjarlægu landi. Hann að nokkrir aðrir munkar sátu undir klausturmúrunum og létu fara vel um sig, sumir jafnvel dormuðu í sumarhitanum. Riddari koma þar að og sá munkana hvíla sig. Riddarinn spurði hvers vegna þeir slæptust og væru iðjulausir. Antóníus hafði orð fyrir munkunum og bað riddarann að sýna sér hvernig hann skyti af boganum sínum og riddarinn gerði það, tók ör, lagði við bogann og skaut. Antóníus biður hann að gera þetta aftur og riddarinn skýtur annarri ör. Svona gengur þetta aftur og aftur þar til riddarinn sagði: "Ágæti bróðir munkur, ef ég held svona áfram brotnar annað hvort boginn eða ég ég get ekki lengur haldið sama styrk í hendi og armi."  Þá svaraði Antóníus: "Ef við hvílum ekki af og til, göngum við svo hart fram að við munum bresta, rétt eins og boginn þinn".  Og munkurinn gekk til bræðranna og lagðist niður á ný.

Gleymum ekki að huga að okkur sjálfum þegar hátíðaundirbúningurinn stendur sem hæst, kröfurnar eru víða miklar og virðast vera fara með okkur í gröfina.  Hátíðin er okkar vegna, ekki vegna neins annars.  Guð kom í heiminn okkar vegna, vegna þess að við þurftum hans við ekki öfugt.  Guð þarfnast engrar hátíðar, ekki sín vegna. Hátíðin er svo að við náum að skapa okkur ró og til að við getum tekið frá tíma fyrir okkur og trú okkar.  Hátíðin gefur okkur ótöl tækifæra til að sýna okkar innri mann, bæði örðum en ekki síst okkur sjálfum.  Jólin eiga að vera spegill sálar okkar og gefa okkur tækifæri að hitta þann einstakling sem við sjaldnast hittum:  Okkur sjálfa. 

Hvað höfðingjarnir hafast að, hinir meina sér leyfist það

Ég var að lesa blogg Ólínu Þorvarðardóttur ttp://olinathorv.blog.is/blog/olinathorv/entry/741256/ og fannst ég knúinn að leggja nokkur orð hér inn á mitt blogg. Ólína hefur á réttu að standa.  Það versta er að Íslendingar eru ekki vanir að segja frá þegar þeim misbýður. Ástæðan er hein og einföld:  Allir eru spilltir.  Sama hvert litið er, allir reyna að svíkja út peninga.  Bankarnir gera það löglega en siðlaust, einstaklingar ólöglega því þeir eiga ekki kost á öðru.   Þannig er Ísland.  Það er búið að eyðileggja sýn Íslendingsins á heiðarleika. Hvað herrarnir hafast að, hinir halda sér leyfist það!   Með fordæmi stjórnvalda hefur þjóðin séð að það er ekki til neins að vera heiðarleg. 

Sýndarsiðfræði stjórnmálamanna og háttarlag i fjölmiðlum þegar þeir hálfkæfðir í bindishnútunum sínum reyna að segja eitthvað "formlegt" annað hvort á slæmri kanselísku eða svo vitstolnu málfari að engum skilst orð eða meining af því sem þeir segja. Þessu fólk lærist aldrei að ljúga að þjóðinni. Lygin er svo gegnsæ og þjóðinni misbýður meir og meir þar til þeirri stund er náð að fólkinu, þjóðinni stendur hreinlega á sama.  Hjónin sem leikið hafa séð með kennitölur og verið í fyrirtækjaleik eru kannski holdgervingar þess samfélags sem stjórnmálamenn hafa unnið hvað ötulast að að skapa.

Ráðumst að grunni vandans ekki að afleiðingunum bara.  Slökkvum eldinn, en komum í veg fyrir frekari bruna!

Next og Noa Noa aftur í eigu sömu hjóna

11 ár

Ótrúlegt hvað tíminn flýgur!  Elsku góða dóttir mín hún Magdalena á afmæli í dag. Hún fæddist á Heilbrigðsstofun Austurlands á Egilsstöðum þann 9. desember 1997, tæplega tveimur vikum eftir að ég hafði verið settur prestur í Valþjófsstaðarprestakalli. Við vorum nýflutt austur á Hérað og bjuggum í Fellabæ. Þetta voru tímar mikilla breytinga í lífi okkar hjóna. Flutningur, breyting á störfum okkar beggja, ég nývígður prestur, konan mín í fæðingarorlofi, fyrsta barn, fjölskyldur okkar hinum megin á landinu, bágur fjárhagur - jú þetta voru tímar mikilla sviptinga.  Stutt var í fyrstu jarðarförina mína og enn styttra í fyrstu skírnina.  Eldskírn fyrir mig og mína.

Í öllu þessu fæddist litla jólastjarnan okkar; Magdalena. Hún var óvær og var magaveik fyrstu mánuðina - en ljós á myrkum stuttum vetrardögum. Rúmum mánuði síðar skírði mamma hennar hana í Áskirkju í Fellum við guðsþjónustu hjá pabba sínum. 

Ég hringdi í hana Magdalenu mína núna í dag og óskaði frumburði mínum til hamingju með daginn.  Það er skrýtið að vera svo fjarri á stóru dögunum í lífi barnanna sinna, en svona er lífið. 

Til hamingju með daginn Magdalena mín!     @--,-`-------

Orð umheimsins um Ísland

Ég var að bíða eftir að fá bækur afhendar á bókasafni Stokkhólmsháskóla þegar fyrrum kennari minn hér, prófessor við listfræðideildina kemur til mín.

Hún heilsar upp á mig og kynnir manninn sinn sem er prófessor í alþjóðarétti við sama skóla. Við spjöllum stutt og síðan spyr hún mig hvernig þetta sé eiginlega með Ísland núna og hvort allt sé ekki að verða betra núna?  "Nei" svaraði ég, "allt er við sama þar. Bágt ástand og óskemmtilegt."  "Þetta er með ólíkindum" bætir hún við.  Þetta hlýtur að fara verða betra þar sem Ísland hefur fengið fyrirgreiðslu víða og síðan hefur nú líklega farið fram mikil uppstokkun?"  Ég gaf lítið út á það, en þá spyr hann (maðurinn hennar): "Viltu meina að það hafi ekki verið nein mannaskipti né heldur uppstokkun í yfirstjórn ríkis og efnahagslífs?"   "Nei" svara ég. "Engin. Yfirmennirnir vilja ekki fara."  "Vilja ekki fara" spurði hann, "hvað áttu við? 'Vilja ekki fara' ?" "Nei, sagði ég!"  "Þá er viðbúið að allt endurtaki sig þegar þeir eru búnir með fjármagnið sem þeir hafa fengið frá ríkjum og stofnunum!" sagði prófessorinn og hristi höfuðið.  "Já, það er viðbúið" svaraði ég "og í raun það sem fólkið bíður eftir".

Kirkja og vísindi - heiladauði

Samkvæmt gamalli kirkjulegri hefð hefur guðspjallamaðurinn Lúkas einatt verið umræddur sem læknirinn Lúkas. Eitthvað er sennilega til í þessu, því þessi söguhefð er fjarska gömul og lífseig. Lúkas er talinn vera höfundur/ritstjóri samnefnds guðspjalls, Lúkasarguðspjalls og Postulasögunnar. Margt styður þessa kenningu um höfund þessara rita og að Lúkas hafi verið kunnugur í lækningaaðferðum síns tíma.  Enginn myndi kalla hann lækni í dag, hefðum við tækifæri á að sjá hvernig hann gekk til verka. Margt hefur breyst síðan hann gekk á jarðarkringlunni - ekki minnst læknavísindin.

Ástæða þess að ég sest nú niður og skrifa þessi fátæklegu orð mín hér í dag er eftirminnilegt samtal sem ég átti fyrir nokkru um líknarmorð (euthanasia). Við sátum nokkur saman og spjölluðum vandamálin sem standa fyrir dyrum allra trúarhreyfinga, þeirra sem ekki lifa í fullkomni afneitun á heiminum og því sem hann gefur.  Við vorum fjögur sem sötruðum kaffi og borðuðum lussekatter (saffranssnúða). Tvö af okkur vorum voru mótmælendur af Lúterskum grunni, ein rómverskur katólikki og einn utan trúfélaga.

Vangaveltur okkar fjölluðu um virðinguna fyrir lífinu. Mannlega virðingu og viðhald lífs.  Umræðurnar voru heitar á köflum, en sameiginlegur vilji okkar til að finna lausn á vandamálinu án neinna kreddukasta var yfirsterkari tilfinningahitanum.

Umræðan fór frá líknardrápi til skilgreiningarinnar um "dauða" þ.e.a.s. hvað sé endanlegur dauði einnar manneskju. Við urðum öll sátt um að heiladauði, væri líklega hugtakið sem gæfi fyllilegasta stöðvun starfsemi líkamans sem lífheildar.  Öndun og hjartsláttur eru forsendur þess að líkaminn fái til sín næringu og súrefni. Þegar þessum þáttum er ekki að dreifa, deyja frumur og líkaminn tapar skjótt eiginleikum sínum og lífi.  Það hefur verið sýnt fram á að þótt engin mælanleg starfsemi sé til lengur í heila einstaklings, er hægt með öndunarvél að framlengja líf líffæra.

Með þessari aðferð, sem lengi hefur verið notuð, hefur gefist tækifæri til að sýna fram á að samspil heila og líkama er rofið. "Heiladauði" hefur verið mikið notað hugtak af læknastétt og oft í formi hálfgerðs "lausnarorðs". Hér á ég við að í vitund fólks er orðið "heiladauði" merkingarberandi fyrir "endalok lífs" eða "endalok NN eins og hún eða hann var "og við þekktum hann/hana öll". 

Heiladauði er ekki samheiti dauða. Heiladauði er ekki orð sem þýðir ekki dauði, eða er jafngildi dauða, heldur ERdauði.  Heiladauði er því ekki "kóma" eða eins og það nefnist á ensku coma - heldur fullkominn heiladauði. Fólk getur vaknað út kóma, enda þá er fyrir hendi hluti eða fullkomin heilastarfsemi sem af einhverjum orsökum hefur verið lömuð, en mælanleg/sýnileg. Kóma hefur í grófum dráttum verið skipt í tvö stig: PVS (Persistent Vegitative State) og MCS (Minimally Conscious State). 

Hér er ekki verið að búa til "enn eina dauðaskilgreiningu". Hér er bara verið að gefa hinu þekkta nafn. Fólk getur dáið af ýmsum orsökum. Fólk getur "skilið við" vegna sjúkdóms, hjartaáfalla, slysa og svo framvegis. Sumum er "bjargað til baka", öðrum ekki.   Sumir komast fljótt eða eftir lengri tíma úr sínu alvarlega veikindaástandi meðan aðrir deyja.  Hér gerist að fólk getur fengið það sem kallast heiladauði; lok starfsemi heila. Þetta er óafturkræft ástand. Líkamanum er hægt að halda gangandi, en hugsun og personuleiki. Þessi dauði einstaklingsins er endanlegur.

Gamlar kreddur sem við þekkjum frá tímum Nikolausar Kóperníkusar [1473 - 1543] og Galíleos Galílei [1564-1642] um að sólin hefði verið miðja sólkerfisins voru jafn fjarstæðukenndar á sínum tíma eins og álit og hugmyndir fólks í dag um að hjartsláttur og púls sé til sönnunar fyrir því að sálin sé enn til staðar í einstaklingum (jafnvel þótt engin heilastarfsemi sé fyrir hendi). Hversu margir hafa ekki í sögu Ísland (og heimsins) verið kviksettir þar sem engin púls var mælanlegur og hjartsláttur sömuleiðis?  Flest þekkjum við einhverjar sögur þar að lútandi.  Hjartað stýrist af heilanum og öndunin með. Því er það þegar heilinn deyr að sál og líkami skiljast að og líf fjarar út.

Ágústínus kirkjufaðir, sem sannarlega vildi ekki meina að hugur og sál væru tengd heilanum, sagði "að þegar starfsemi heilans, sem stýrir líkamanum lýkur, hverfur sálin frá líkamanum. Því þegar starfsemi heilans, sem er svo að segja í þjónustu sálarinnar, hættir vegna einhvers galla eða röskunar af einhverju tagi, er það eins og sálin sé ekki lengur til staðar og hefur farið burt. [De Gen. ad lit., LVII, kap. 19; PL 34, 365]. Orð Ágústínusar eru gömul en styðja frá fornu fari þessa hugsun um brotthvarf persónunnar. Hann hafði ekki sömu tæki og við í dag til að skera úr um hvort heilastarfsemi væri fyrir hendi, en samt gefur okkur hugmynd um hversu lengi þessar pælingar hafa verið í gangi - og eflaust svo lengi sem mannleg vitund hefur verið fyrir hendi.

Jæja, við sátum og ræddum þessi mál fram og til baka. Ég vissi að einhver hafði reynslu af því að náinn fjölskyldumeðlimur hafði dáið heiladauða. Síðar fengum við að vita að hafa verið í öndunarvél í 3 mánuði hafi þessi ættingi verið aftengdur og í kjölfarið hafi öll líkamleg starfsemi hætt. Það kom á óvart að það var einmitt sú manneskja sem var mest "pró" eða jákvæð fyrir "heiladauðaskilgreiningunni".

Við sem sátum þarna og drukkum ofmarga kaffibolla og borðuðum of margar piparkökur og lussekatter komum þennan dag úr ólíkum áttum, félagslega, trúarlega, hvað varðar fjölskyldustöðu og lífssýn. Síðan hafa leiðir okkar komið saman nokkur skipti. Öll úr mismundi áttum, leidd af sannleiksþrá og að geta talað ábyrgt og yfirvegað um spurningar lífsins. Öll ákváðum við að gefa rödd hvors annars rými og að vera tekin til álita. Ekkert af okkur ákvað að koma aftur eða að við mæltum okkur mót, en við höfum hist síðan dregin af virðingunni fyrir hvort öðrum, viljanum að læra eitthvað nýtt og að vera náungi náunga okkar.

Annar sunnudagur í aðventu - hugleiðing

"Kom þú, kom, vor Immanúel!" 

Ótti er einn af streituvöldum mannkyns. Það er skrýtið hvað óttinn er oft ógrundaður. Óvissa getur valdið ótta. Óvissa um hvort við stöndum okkur í starfinu, hjónabandinu, félagsskapnum, vinahópnum, lífsgæðakapphlaupinu eða því öðru sem okkur er mikilvægt - veldur streitu. 

Einu sinni var lítil mús. Hún þjáðist af ofsahræðslu vegna katta almennt. Einn dag sat hún og bað til Guðs. "Kæri herra Guð, gerð mig að ketti svo ég þurfi aldrei að óttast þá meir!"   Og bæn músarinnar var svarað, hún var nú orðin að gulbröndóttum ketti.  Kötturinn var sjálfur logandi hræddur við hunda. Einn dag bað músin: "Kæri herra Guð, gerðu mig að stórum hundi, svo ég þurfi aldrei að óttast hunda" og þegar í stað breyttist kötturinn í stóran grimmúðlegan hund.  Hundurinn vappaði um glaður þar til hann hitti ljón.  Hann varð ofsahræddur og bað hátt og í hljóði til Guðs: "Guð, ger mig að stóru grimmu ljóni, svo ég aldrei þurfi að óttast annað ljón." Í sömu svipan breyttist hundurinn stóri í ljón, grimmúðlegt og hættulegt.   "Nú er ég laus við allar áhyggjur" hugsaði ljónið.  Á svipuðum slóðum var veiðimaður á ferð og hafði hann komið auga á ljónið og hafði riffil með sér. Þá er ljónið sá að hann hlóð riffilinn, bað það innilega til Guðs: "Guð, ger mig að manneskju, allir óttast þær. Þá mun ég loksins finnast ég trygg."  Á sömu stund breyttist ljónið í manneskju.   Manneskjan fór trygg í lun og full af sjálfsöryggi heim.  Þetta hefur verið stór dagur, líklega best að fara heim og hvíla sig, hugsaði manneskjan.  Rétt í því þegar manneskjan hafði opnað dyrnar að húsinu sínu og stigið inn í eldhúsið, skaust lítil mús yfir gólfið. Manneskjan æpti, hoppaði upp á stól í ofsahræðslu og hristist af skelfingu.

Trúðu á Guð, treystu þeim sem kemur. Brjóttu vítahringinn, brjóttu af þér upphugsaðar hindranir. Treystu Guði og þú hefur ekkert að óttast frekar.  Hann er, var og verður uppspretta sannleika, friðar, kærleika, jafnréttis, fyrirgefningar og umburðarlyndis. Fylktu þér að baki honum og þú munt aldrei óttast meir!

Nú er ég kjaftstopp!

Lesið þetta og veltið fyrir ykkur hvort allt sé í lagi?

 

http://visir.is/article/20081204/VIDSKIPTI06/230143719